Trafik kazalarında araç değer kaybı hesabı ve bu amaçla yapılan hasar tespiti, kaza sonrası bilirkişiler ile sigorta eksperinin kazaya yönelik detaylı görüşlerini kapsamaktadır. Trafik kaza analizinin doğru ve detaylı bir şekilde yapılması hem kazada etkilenen insanlar hem de arabanın hasar tespiti, sigortalandırılması, aracın piyasadaki değer kaybı için önemlidir. Örneğin araçların onarım sonrası piyasasında; ikinci el fiyatında azalma ve değer kaybı yaşanır. Kaza analizinin ve hasar tespitinin detaylı bir şekilde yapılması, araç değer kaybının net olarak bilinmesini, sigortalandırma ya da sigorta kapsamına girip girmediği açısından önem arz etmektedir. Ayrıca 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 92. maddesinin e, f, l bentleri gereği, Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası dışında kalan durumlar arasında, “motorlu araçta taşınan eşyanın uğrayacağı zararlar, manevi tazminata ilişkin talepler, hasar sebebiyle trafikten çekme veya hurdaya çıkarılma işlemi görmüş araçların değer kaybı tazminatı talepler” yer almaktadır. Bu nedenle değer kaybı kavramı, talebi, zaman aşımı, pratikteki uygulaması gibi konular hasar tespit kapsamı için önemlidir.
Değer Kaybı Kavramı Nedir ve Talep Nasıl Oluştulur?
Kaza yapan araçlardaki hasarların onarılmasıyla birlikte aracın ikinci el piyasasında değer düşüklüğü yaşanır. Araç değer kaybı, bu düşüklüğü ifade eden bir kavram olup kazanın yaşandığı tarihteki aracın hasarsız değeri ile tamir sonrası değeri arasındaki farkı belirtir. Değer kaybı, piyasa açısından bir zarar girdisidir. Bu nedenle hasarların bilinmesi ve değer düşüklüğüne neden olan faktörlerin tespit edilmesi, araç değer kaybının belirlenebilmesi açısından önemlidir.
Araç değer kaybını önemli yapan konulardan biri, sigortanın kapsamının belirlenebilmesi temellidir ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu m. 1409’da şu açıklama yapılmıştır: “(1) Sigortacı, sözleşmede öngörülen rizikonun gerçekleşmesinden doğan zarardan veya bedelden sorumludur. (2)Sözleşmede öngörülen rizikolardan herhangi birinin veya bazılarının sigorta teminatı dışında kaldığını ispat yükü sigortacıya aittir.” Bu madde kapsamında trafik kazaları sonrası yaşanan araç değer kaybı ve bu yönde genel yükümlülükler açıklanmıştır. Bu hüküm gereğince, araç değer kaybını önemli kılan faktör, kaza sonrasında yaşanan genel fiziki sorunların karşılanmasıyla sınırlı kalmayan, piyasadaki düşüklüğünü de karşılayan bir ekonomik zarar yükümlülüğünü de içermesidir. Aracın piyasadaki değerinin düşmesi, zarar kapsamında ele alınarak hasar tespitlerinin bu yönde gerçekleştirilmesini gerektirmektedir.
Kaza sonrası araç değer kaybının belirlenebilmesi amacıyla kazada kusursuz taraf, kusurlu tarafın sigortasından değer kaybını istemektedir. Aynı zamanda araç değer kaybında zaman aşımı süresi bulunmakta ve bu süre 2 yıl olarak belirlenmiştir. Değer kaybı başvuru hakkını kaybetmemek için kazadan sonraki bu süre kapsamında başvuru yapılmalıdır. Bu sürede oluşturulan talep için ise şu evraklar gerekmektedir:
a) Taraflar arasında ya da resmi olarak hazırlanmış kaza tespit tutanağının yanı sıra görgü ve ifade tutanakları,
b) Maddi hasara yönelik yapılan analiz kapsamında eksper raporu,
c) Talep edilen araç için ruhsat,
d) Araçların kaza sonrasında meydana gelen hasarlı resimleri,
e) Araç değer kaybını talep eden tarafa ilişkin bilgiler, değer kaybının yatırılacağı banka bilgileri ve hesap bilgilerini içeren bir dilekçe.
Araç Değer Kaybının Pratikte Hesaplama Kriterleri ve Özel Şartları Nelerdir?
Araç değer kaybı başvurusu, yalnızca araç ruhsat sahibi ya da avukatı aracılığıyla yapılabilir. Bu nedenle alanında deneyimli avukatlar aracılığıyla bu sürecin yönetilmesi elzemdir. Süreç yönetimi, daha hızlı bir şekilde sonuç alabilmek için gereklidir. Zaman ve maddi açıdan daha yüksek bir kârın elde edilebilmesi için de önemlidir. Araç değer kaybı talebinde bulunulması sonrası yasal olarak en geç 15 gün içinde dönüş yapılmalıdır. İstenen değer kaybına itiraz edilmesi durumunda ise uyuşmazlıktan kaynaklı dava açılabilmektedir. Bu nedenle sonradan yaşanabilecek uyuşmazlıkları önlemek için araç değer kaybının en başta doğru bir şekilde hasar tespitiyle belirlenmesi gerekmektedir.
Araç değer kaybının hesaplanması sırasında dikkate alınan hususlar, Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları ve eklerinde belirtilen isteklere yönelik yapılır. Bu hesaplamalarda öncelikle araç kilometresi, marka ve model bilgisi, araç üretim yılı, aracın trafiğe çıkarılma tarihi, aracın pazar değeri, aracın hasar geçmiş raporu ve niteliği, kusur durum ya da oranı gibi konular bilinmelidir. Araç değer kaybında hasar tespiti kaza sonrası mini onarımlarla giderilebilen durumlar olduğu takdirde, değer kaybı teminatı içinde değerlendirilmez. Hava yastığı, jant, lastik, cam, radyo, döşeme aksamından kaynaklı hasarlar, basit kaporta gibi değişimler bu tür mini hasarlara örnek olarak verilebilir. Diğer yandan araçta herhangi bir hasar kaza öncesinde varsa ve kazayla daha kötü bir duruma gelmiş olsa bile araç değer kaybı içerisinde değerlendirilmez. Kazanın yaşanmasından sonra 2 yıl içerisinde araç değer kaybı başvurusunun yapılması gerekir. Diğer yandan motorlu bisikletlerle birlikte yapılan kazalar teminat dışındadır. Aracın kaza yaptığı anda, ağır hasar kaydı içinde yer almaması gerekmektedir. Bu gibi konular, araç değer kaybı için bilinmesi gereken önemli konulardır ve bu sürecin uzman avukatlarla yönetilmesi elzemdir.
